บรรณารักษ์ชวนรู้: ScienceDirect Topics สำหรับนักวิจัย

เชื่อว่าหลายท่านเมื่อค้นหาข้อมูลจากฐานข้อมูลแล้ว เป้าหมายปลายทางมักจะจบที่เอกสารฉบับเต็ม (Fulltext) และดึงเอาไฟล์ PDF มาเก็บไว้อ่านกันแทบทั้งนั้น เพราะว่าง่ายในการจัดเก็บ และเปิดอ่านได้สะดวก ไม่ต้องเชื่อมต่ออินเทอร์เน็ต ทำให้เราอาจจะมองข้ามการเปิดอ่านผ่านหน้าเว็บไซต์ (แบบ html) แต่ทราบกันไหมว่ามีของดีแทรกอยู่ในนั้น

การเปิดอ่านจากหน้าเว็บไซต์มีข้อดีคือสามารถเชื่อมต่อไปยังข้อมูลอื่น ๆ ได้ เช่น เปิดอ่านรายการอ้างอิงของผลงานที่เราสนใจ มีโอกาสได้อ่านงานวิจัยที่อาจจะใกล้เคียง หรือเปิดดูผลงานของนักวิจัยที่เราติดตาม เหล่านี้คือความสะดวกที่ไฟล์ PDF ไม่อาจทำได้ (ถ้าไม่มีการผูก URL ไว้ในไฟล์) การเพิ่มเติมข้อมูลที่จำเป็นต่องานวิจัยเช่นนี้ ไม่รอดสายตาของฐานข้อมูลยักษ์ใหญ่อย่าง ScienceDirect ไปได้แน่นอน

ScienceDirect ได้พัฒนาคลังข้อมูล ScienceDirect Topics เพื่อเชื่อมโยงกับผลงานวิจัยที่มีอยู่ในฐานข้อมูล ScienceDirect คือนอกจากจะเชื่อมโยงข้อมูลที่เกี่ยวข้องตามที่เล่าไปข้างต้นแล้ว ยังเพิ่มเติมข้อมูลของ “คำสำคัญ” ที่อาจช่วยเติมเต็มความเข้าใจของนักวิจัยได้ด้วย

ภาพที่ 1

จากตัวอย่าง (ภาพที่ 1) จะเห็นว่าเอกสารฉบับเต็มของ SD มีจุดเชื่อมโยงหลายแห่ง (ข้อความสีฟ้า) เช่น เชื่อมไปยังรายการสารบัญของวารสาร เชื่อมไปยังผลงานอื่น ๆ ของนักวิจัย เชื่อมไปยังรายการอ้างอิง (References) ลองสังเกตในตัวบทความจะมีคำบางคำที่เป็นสีฟ้า (เช่นคำว่า Iodide, Electrode, Chitosan) ซึ่งไม่น่าจะเชื่อมโยงไปยังส่วนใดของบทความได้เลย แต่ SD ได้เพิ่มเติมข้อมูลให้กับคำสำคัญเหล่านั้น โดยอ้างอิงจากทรัพยากรจำนวนมหาศาลที่มีอยู่

ScienceDirect Topics เป็นบริการเสริมเพื่อเติมเต็มข้อมูลของคำสำคัญให้กับนักวิจัย จากแนวคิดที่ว่านักวิจัยมักต้องค้นคว้าเพิ่มเติมเกี่ยวกับหัวข้อต่าง ๆ ที่เกี่ยวกับงานวิจัยของตน เพื่ออธิบายความให้ผลงานมีความสมบูรณ์ แทนที่จะเสียเวลาค้นคว้าเพิ่ม SD จึงตอบโจทย์ด้วยการทำหน้าที่ค้นคว้าแทนให้ จากตัวอย่าง (ภาพที่ 1) เมื่อคลิกที่คำสำคัญสีฟ้าอย่างเช่น electrode ระบบจะพาเราไปยัง ScienceDirect Topics หัวข้อ Behavior as Electrode (ภาพที่ 2) ในแถบสีดำด้านบนสุดจะอธิบายข้อมูลที่กระชับที่สุด พร้อมแหล่งอ้างที่สามารถคลิกเข้าไปอ่าน Fulltext ได้ ส่วนด้านขวาจะเป็นกลุ่มหัวข้อที่มีความสัมพันธ์กับคำว่า Bioenergy ถัดลงมาด้านล่างคือการอธิบายข้อมูลเพิ่มเติมของคำว่า Behavior as Electrode จากแหล่งต่าง ๆ ซึ่งทั้งหมดจะอ้างอิงจาก Books หรือ Reference Works

ภาพที่ 2

หลักการในการเชื่อมโยงหรือค้นหาหัวข้อนั้น ท่านสามารถศึกษาเพิ่มเติมได้จาก Link ด้านท้าย

ปัจจุบัน ScienceDirect Topics มีจำนวนมากกว่า 3 แสนหัวข้อ ท่านที่ต้องการค้นคว้าสามารถเข้าไปตรวจสอบหัวข้อที่สนใจได้ที่ https://www.sciencedirect.com/topics/index

ศึกษาข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่

• รายละเอียดของ ScienceDirect Topics : https://www.elsevier.com/solutions/sciencedirect/topics
• แนวคิดและกระบวนการจัดการ ScienceDirect Topics : https://www.elsevier.com/solutions/sciencedirect/topics/technology-content-a-better-research-process
• ค้นหาหัวข้อ ScienceDirect Topics : https://www.sciencedirect.com/topics/index

บรรณารักษ์ชวนรู้: เวลามาตรฐานประเทศไทย

แต่เดิมนั้นคนไทยวัดเวลาโมงยามโดยตั้งอ่างน้ำลอยกะลามะพร้าว เรียกว่า นาฬิเก เมื่อน้ำเข้ารูกะลาจนเต็มและจมลงก็นับเป็น ๑ ชั่วโมงนาฬิกา ซึ่งการวัดเวลาแบบนี้ไม่ได้เป็นไปตามมาตรฐานสากล

ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๔ ทั่วโลกยังไม่มีการกำหนดเวลาสากล กว่าที่จะมีการกำหนดเวลามาตรฐานเมืองกรีนิชก็เมื่อ พ.ศ. ๒๔๒๗ (ค.ศ. ๑๘๘๔) แต่ที่ประเทศไทยเรามีการกำหนดเวลามาตรฐานใช้กันก่อนแล้ว โดยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงสถาปนาเวลามาตรฐานขึ้นในประเทศไทย ทรงค้นคว้าและทรงสร้าง พระที่นั่งภูวดลทัศไนย ขึ้นเป็นหอนาฬิกาหลวง

พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๔
“พระบิดาแห่งวิทยาศาสตร์ไทย”

ทรงกำหนดเส้นแวงให้ผ่านจุดหนึ่งในพระบรมมหาราชวังเป็นเส้น ๑๐๐ องศาตะวันออก เป็นเส้นแวงหลักของประเทศไทยในสมัยนั้น โปรดเกล้าฯ ตั้งเจ้าหน้าที่รักษาเวลามาตรฐาน ซึ่งถือว่าเป็นตำแหน่งงานทางวิทยาศาสตร์ของไทยชุดแรก คือตำแหน่งพันทิวาทิตย์ ทำหน้าที่เทียบเวลาตอนกลางวันจากดวงอาทิตย์ และตำแหน่งพันพินิตจันทรา เทียบเวลาตอนกลางคืนจากดวงจันทร์

ปัจจุบันแม้ประเทศไทยจะใช้เวลามาตรฐานกรีนิช แต่ในสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เคยใช้เวลามาตรฐานกรุงเทพ (Bangkok Mean Time) โดยมีตำแหน่งทางภูมิศาสตร์เป็น เส้นแวง ๑๐๐ องศา ๒๙ ลิปดา ๕๐ ฟิลิปดาตะวันออก เส้นรุ้ง ๑๘ องศา ๔๔ ลิปดา ๒๙ ฟิลิปดาเหนือ ซึ่งใช้เป็นเวลามาตรฐานก่อนเวลามาตรฐานกรีนิชเสียอีก

หอนาฬิกาในสมัยรัชกาลที่ ๔ สร้างขึ้นภายในเขตพระราชฐานชั้นใน
(ที่มาภาพ: ประชุมภาพประวัติศาสตร์แผ่นดินพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว)

พระที่นั่งภูวดลทัศไนย สามารถมองเห็นได้จากท้องสนามหลวง
ใช้บอกเวลามาตรฐานของประเทศไทยในสมัยรัชกาลที่ ๔
(ที่มาภาพ: ประชุมภาพประวัติศาสตร์แผ่นดินพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว)

หอนาฬิกาที่สร้างขึ้นในสมัยรัชกาลที่ ๔ มีอยู่ ๒ หอ หอหนึ่งตั้งอยู่ในเขตพระบรมมหาราชวัง ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ กรมขุนราชสีหวิกรมออกแบบ มีความสูง ๑๐ วา มีนาฬิกาบอกเวลาทั้งสี่ด้าน แต่จะแลเห็นได้เฉพาะภายในพระบรมมหาราชวังเท่านั้น ราษฎรทั่วไปจะมองไม่เห็นเพราะอยู่ในเขตพระราชฐานชั้นใน หอนี้ถูกรื้อในสมัยรัชกาลที่ ๕ เนื่องจากโครงสร้างไม่แข็งแรง

อีกหอหนึ่งพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดฯ ให้สร้างเป็นพระที่นั่งเมื่อคราวโปรดฯ ให้สร้างพระราชมณเฑียรขึ้นใหม่หมู่หนึ่ง พระราชทานนามเรียกรวมทั้งหมดว่า พระอภิเนาวนิเวศน์ หนึ่งในนั้นคือ พระที่นั่งภูวดลทัศไนย เป็นพระที่นั่งสูง ๕ ชั้น มีนาฬิกาที่ยอดทั้งสี่ด้าน ตั้งอยู่ใกล้กับพระที่นั่งสุทไธสวรรย์ ราษฎรจะมองเห็นหอนาฬิกานี้ได้ชัดเจน

นับเป็นพระปรีชาสามารถด้านวิทยาศาสตร์ ดาราศาสตร์ และการคำนวณขั้นสูงของ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นการกำหนดเวลามาตรฐานที่มีมาก่อนเวลามาตรฐานกรีนิช จากพระราชกรณียกิจด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ปวงชนชาวไทยจึงพร้อมใจถวายพระนามยกย่องให้ทรงเป็น พระบิดาแห่งวิทยาศาสตร์ไทย

ที่มา
๑. กรมศิลปากร สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ. (๒๕๔๘). ประชุมภาพประวัติศาสตร์แผ่นดินพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว. กรุงเทพ : กรมศิลปากร.
๒. มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี. (๒๕๔๗). พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว. กรุงเทพ : มหาวิทยาลัย.
๓. สำนักงานปลัดกระทรวงวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี. (๒๕๔๙). พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระบิดาแห่งวิทยาศาสตร์ไทย. กรุงเทพ : สำนักงานปลัดฯ.

บรรณารักษ์ชวนรู้: ค้นหาวารสาร OA ใน ScienceDirect (ตอนที่ 2)

การค้นหาผลงานวิจัยจากวารสารแบบเสรี (Open Access Journals) จากฐานข้อมูล ScienceDirect นอกจากจะเลือกค้นจากชื่อวารสารแล้ว เรายังสามารถค้นหาบทความวิจัยจากคำค้นได้อีกด้วย

เริ่มต้นที่หน้าแรกของ ScienceDirect (ภาพที่ 1) เราค้นหาบทความที่ต้องการโดยใช้คำค้น หรือข้อมูลอื่น ๆ เท่าที่เรามี หรือจะใช้การสืบค้นขั้นสูง (Advanced Search) ก็ได้

ภาพที่ 1

จากนั้นระบบจะแสดงผลการสืบค้น (ภาพที่ 2) ด้านซ้ายของหน้าจอจะมีเมนูคำสั่งสำหรับคัดกรองผลการสืบค้น ด้านล่างสุดจะมีเมนู Access Type เพื่อให้เราเลือกประเภทของผลลัพธ์ ประกอบด้วย (A)
– Open Access คือ คัดเฉพาะบทความที่เป็น Open Access ซึ่งสามารถเข้าถึงบทความฉบับเต็มได้ฟรี
– Open Archive คือ คัดเฉพาะบทความย้อนหลังที่อนุญาตให้เข้าถึงบทความฉบับเต็มได้ฟรี

ภาพที่ 2

แต่หากเราไม่ได้ใช้คำสั่ง Access Type ระบบจะระบุประเภทของบทความให้เห็นโดยอัตโนมัติ โดยจะแสดงอยู่เหนือชื่อบทความ คือ

– Full Text Access (B) คือ บทความที่เข้าถึงบทความฉบับเต็มได้ เนื่องจากอยู่ในวารสารที่ห้องสมุดบอกรับ
– Open Access (C) คือ บทความที่เป็น Open Access ซึ่งสามารถเข้าถึงบทความฉบับเต็มได้ฟรี

มีบางบทความที่ไม่ปรากฏประเภทของบทความดังกล่าวข้างต้น แสดงว่าบทความนั้นอยู่ในวารสารที่ห้องสมุดไม่ได้บอกรับ หากต้องการใช้จะต้องบอกรับหรือสั่งซื้อเท่านั้น

 

บรรณารักษ์ชวนรู้: ค้นหาวารสาร OA ใน ScienceDirect (ตอนที่ 1)

กระแสการใช้งานวารสารแบบเสรี หรือ Open Access Journals (OA) มีมาอย่างต่อเนื่อง หลายสำนักพิมพ์เพิ่มสัดส่วนการให้บริการวารสาร OA มากขึ้น ที่เคยมีก็เพิ่มจำนวน ฐานข้อมูลยอดนิยมอย่าง ScienceDirect ก็สามารถค้นหาวารสาร OA ได้เหมือนกัน

เราสามารถค้นหาวารสาร OA ในฐานข้อมูล ScienceDirect ได้โดยคลิกเลือกที่เมนู Journals & Books ที่มุมบนด้านขวาของหน้าจอแรกจาก https://www.sciencedirect.com (ภาพ 1) จากนั้นระบบจะพาเราเข้ามาในส่วนของรายการวารสารและหนังสือ ซึ่งจากการค้นล่าสุดเมื่อเดือนสิงหาคม 2019 SD แจ้งว่ามีวารสารจำนวน 4,120 รายการ และหนังสือจำนวน 29,046 รายการ

ภาพ 1 เลือก Journals & Books ที่หน้าแรกของ ScienceDirect

บรรณารักษ์ชวนรู้: เก็บตกโครงการสัมมนาเครือข่ายจดหมายเหตุฯ มหาวิทยาลัยมหิดล

เมื่อวันที่ ๑๒ กรกฎาคม ๒๕๖๒ ได้รับโอกาสเข้าร่วมกิจกรรมโครงการสัมมนาเครือข่ายจดหมายเหตุและพิพิธภัณฑ์มหาวิทยาลัยมหิดล ได้ร่วมฟังการเสวนาในหัวข้อ จดหมายเหตุมหาวิทยาลย ในมุมมองนักจดหมายเหตุ วิทยากรโดย อาจารย์จุฑาทิพย์ อังศุสิงห์ ผู้อำนวยการสำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ

ท่าน ผอ.จุฑาทิพย์ เล่าย้อนให้ฟังว่าแม้ว่าเรื่องของงานจดหมายเหตุจะมีความสำคัญอย่างยิ่ง แต่กว่าจะมีพกฎหมายออกมารองรับก็ต้องรอจนถึง พ.ศ. ๒๕๕๖ กว่าจะมี พระราชบัญญัติจดหมายเหตุแห่งชาติ พ.ศ. ๒๕๕๖ นึกไปก็่น่าหดหู่ที่เรื่องใหญ่ระดับชาติต้องรอเป็นชาติกว่าจะได้รับการยอมรับในสภา เอาเถิด เพราะถึงอย่างไรกระบวนการจัดการเกี่ยวกับจดหมายเหตุก็เดินหน้ามาอย่างต่อเนื่องตามครรลอง

ถึงจะมีการจัดสัมมนาอยู่หลายครั้ง แต่ทุกครั้งก็ยังคงต้องมีหัวข้ออธิบายทำความเข้าใจเรื่องคำจำกัดความของ เอกสารจดหมายเหตุ เพราะผู้ปฏิบัติงานหลายท่านก็มิได้เป็นนักจดหมายเหตุมืออาชีพ จึงควรแล้วที่จะต้องทำความเข้าใจให้ตรงกันเสียก่อน ส่วนท่านที่ทราบอยู่แล้วก็ควรส่งต่อความเข้าใจนั้นให้คนรุ่นหลังต่อไปด้วย

บรรณารักษ์ชวนรู้: ค้นหาสิทธิบัตรด้วย Scopus

ฐานข้อมูล Scopus เป็นหนึ่งในฐานข้อมูลยอดนิยมสำหรับการค้นหาข้อมูลผลงานวิจัย ครอบคลุมทุกสาขาวิชา จากวารสารวิชาการจำนวนหลายพันรายการ แต่นอกเหนือจากผลงานวิจัยแล้ว Scopus ยังใช้ค้นหาสิทธิบัตร (Patent) ได้ด้วย

นอกจากงานวิจัยแล้ว สิทธิบัตร เป็นส่วนหนึ่งที่มีความสำคัญในการค้นคว้าและพัฒนานวัตกรรม การค้นหาสิทธิบัตรมีความใกล้เคียงกับการค้นหาผลงานวิจัย สำหรับ Scopus วิธีการค้นหาใช้ Platform เดียวกัน โดยการใช้คำสำคัญ (keyword) ค้นหา (รูปที่ 1)

รูปที่ 1

จากตัวอย่างพบว่าพบงานวิจัย 298 รายการ เมื่อต้องการค้นหาเฉพาะสิทธิบัตร ให้เลือกที่เมนูด้านบน View Patent Results (A) ซึ่งสังเกตได้ว่าจำนวนผลลัพธ์จะแตกต่างจากจำนวนงานวิจัย อาจจะมากกว่าหรือน้อยกว่า หรือบางครั้งอาจจะไม่พบผลงานวิจัย แต่ค้นพบว่ามีสิทธิบัตร

บรรณารักษ์ชวนรู้: สิทธิบัตร คืออะไร?

สิทธิบัตร ความหมายตามพระราชบัญญัติสิทธิบัตร พ.ศ. ๒๕๒๒ แก้ไขเพิ่มเติมโดย พ.ร.บ.สิทธิบัตร (ฉบับที่ ๓) พ.ศ. ๒๕๔๒ หมายถึง หนังสือสำคัญที่ออกให้เพื่อคุ้มครองการประดิษฐ์หรือการออกแบบผลิตภัณฑ์

กรมทรัพย์สินทางปัญญา กระทรวงพาณิชย์ ให้ความหมายว่า หนังสือสำคัญที่รัฐออกให้เพื่อคุ้มครองการประดิษฐ์ (Innovation) หรือการออกแบบผลิตภัณฑ์ ที่มีลักษณะตามที่กฎหมายกำหนด เป็นสิทธิพิเศษที่ให้ผู้ประดิษฐ์คิดค้นหรือผู้ออกแบบผลิตภัณฑ์มีสิทธิที่จะผลิตสินค้า จำหน่ายสินค้าแต่เพียงผู้เดียว ในช่วงระยะเวลาหนึ่ง

องค์การทรัพย์สินทางปัญญาโลก (WIPO: World Intellectual Property Organization) ให้นิยามว่า สิทธิตามกฎหมายซึ่งออกโดยเจ้าหน้าที่รัฐให้แก่บุคคลที่ยื่นคำขอรับสิทธิ และที่ได้ปฏิบัติตามเงื่อนไขที่กำหนด โดยสิทธินี้จะให้อำนาจแก้บุคคลดังกล่าวที่จะกีดกันผู้อื่นมิให้กระทำการบางอย่างเกี่ยวกับการประดิษฐ์ ภายในช่วงเวลาอันจำกัด

บรรณารักษ์ชวนรู้: สมเด็จพระบรมราชินี และ สมเด็จพระบรมราชินีนาถ

สมเด็จพระบรมราชินี และ สมเด็จพระบรมราชินีนาถ ต่างกันอย่างไร

ความหมายของ พระบรมราชินีนาถ นั้น หมายถึง สมเด็จพระราชินี ที่ได้รับการโปรดเกล้าฯ ให้เป็นผู้สำเร็จราชการแทนในกรณีที่พระมหากษัตริย์ไม่สามารถปฏิบัติพระราชกรณียกิจได้ ในประเทศไทยมี สมเด็จพระราชินีนาถอยู่สองพระองค์ คือ สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง (สมเด็จพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี พระบรมราชินีนาถ) พระมเหสีในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงดำรงตำแหน่งผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ เมื่อครั้งที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จประพาสยุโรปในปี พ.ศ. ๒๔๔๐ เพื่อเจริญสัมพันธไมตรีกับประเทศในยุโรป

สมเด็จพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี พระบรมราชินีนาถ
และ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง 

สมเด็จพระราชินีนาถพระองค์ที่สองคือ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เมื่อครั้งดำรงพระอิสริยยศเป็น สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระมเหสีในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลปัจจุบัน ทรงดำรงตำแหน่งผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ เมื่อครั้งที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จฯ ออกผนวช เป็นระยะเวลา ๑๕ วัน เมื่อปี พ.ศ. ๒๔๙๙