บรรณารักษ์ชวนรู้: วันจักรี

วันจักรี คือ วันที่ระลึกแห่งการขึ้นเถลิงถวัลยราชสมบัติเป็นปฐมบรมกษัตริย์แห่งพระบรมราชจักรีวงศ์ของพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช  เมื่อวันที่ ๖ เมษายน พ.ศ. ๒๓๒๕

ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ โปรดเกล้าฯ ให้หล่อพระบรมรูปพระมหากษัตริย์ ลักษณะเหมือนพระองค์จริง ณ โรงหล่อหลังวัดพระศรีรัตนศาสดาราม ๔ พระองค์ คือ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว และพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประดิษฐานไว้บนพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท เพื่อรำลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณของบูรพมหากษัตริย์ นอกจากนี้ยังโปรดให้พระบรมวงศานุวงศ์ ข้าราชการ กราบถวายบังคมปีละ ๑ ครั้ง แต่ยังมิได้กำหนดเรียกว่า วันจักรี

Advertisements

บรรณารักษ์ชวนรู้: ศ.ระพี สาคริก กับคณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล

เมื่อวันที่ ๑๗ กุมภาพันธ์ ๒๕๖๑ ได้ทราบข่าวการจากไปของปูชนียบุคคลคนสำคัญของวงการกล้วยไม้ไทยคือ ศาสตราจารย์ระพี สาคริก

เรามักจะรู้จักอาจารย์ระพีในฐานะของผู้เชี่ยวชาญด้านกล้วยไม้อันดับต้นๆ ของเมืองไทย ท่านมีผลงานการค้นคว้าวิจัยเกี่ยวกับกล้วยไม้มากมาย เป็นผู้ส่งเสริมงานวิจัยกล้วยไม้ทั้งในด้านการปรับปรุงพันุธุ์ ขยายพันธุ์ตลอดจนด้านธุรกิจการส่งออก ทำให้กล้วยไม้ไทยกลายเป็นสินค้าส่งออกด้านเกษตรที่สำคัญชนิดหนึ่งของประเทศ ทำให้ท่านได้รับพระมหากรุณาธิคุณจากพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช พระราชทานเหรียญดุษฎีมาลา เข็มศิลปวิทยา สาขาเกษตรศาสตร์ เมื่อ พ.ศ. ๒๕๑๑

นอกจากนี้ท่านยังเคยดำรงตำแหน่งอธิการบดีมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ช่วง พ.ศ. ๒๕๑๘-๒๕๒๒ และยังเคยดำรงตำแหน่งรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ในสมัยรัฐบาล พลเอกเกรียงศักดิ์ ชมะนันท์ (พ.ศ. ๒๕๒๒-๒๕๒๓) และที่หลายท่านอาจไม่เคยทราบ ท่านมีความสัมพันธ์อันดีกับ อาจารย์สตางค์ ศาสตราจารย์ ดร.สตางค์ มงคลสุข อดีตคณบดี คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล ด้วย

บรรณารักษ์ชวนอ่าน: TIME Person of the Year 2017

กลุ่ม The Silence Breakers ได้รับเลือกเป็นบุคคลแห่งปี Person of the Year ของนิตยสาร TIME ในปีนี้ (๒๐๑๗) จากผลพวงที่พวกเขากล้าออกมาเปิดเผยเรื่องราวการถูกล่วงละเมิดทางเพศ ทำให้เกิดกระแสสังคมที่สร้างความตื่นตัวเกี่ยวกับเรื่องนี้ไปทั่ว

ข่าวคราวเกี่ยวกับการล่วงละเมิดทางเพศกลายเป็นกระแสสังคมครั้งใหญ่ในสหรัฐอเมริกาในปี ๒๐๑๗ เมื่อมีคนดังหลายรายเปิดเผยว่าพวกเขาเคยถูกล่วงละเมิดทางเพศ สร้างความตกตะลึงและเป็นที่วิพากษ์วิจารณ์กันไปทั่วว่าเกิดอะไรขึ้นกับสังคมอเมริกัน อันที่จริงเรื่องเหล่านี้ก็เกิดขึ้นอยู่บ่อยครั้งแต่อาจไม่ได้เป็นที่สนใจจนเป็นกระแสดังจนเมื่อคนดังเข้ามามีส่วนร่วม ซึ่งต้องยอมรับว่าพวกเขากล้าหาญมากที่ออกมาบอกเล่าเรื่องราวเหล่านี้ ไม่ว่าจะเป็น นักกีฬายิมนาสติกทีมชาติที่ถูกแพทย์ประจำทีมข่มขืน คดีข่มขืนในมหาวิทยาลัย รวมถึงดารานักร้องชื่อดังที่กล้าออกมาบอกเล่าประสบการณ์เลวร้าย

บรรณารักษ์ชวนรู้: Document Download Manager in Scopus

ท่านที่ใช้ฐานข้อมูล Scopus เป็นประจำ คงเคยพบปัญหาการ download บทความ ที่บางครั้งต้องการมากกว่า 1 รายการ แต่อยากสั่งให้โหลดครั้งเดียว เพราะคงไม่ว่างพอที่จะมานั่งกดโหลดทีละรายการ Scopus มีฟังก์ชั่นที่ว่านี้อยู่เหมือนกัน แต่ว่าหยุดชะงักไปพักใหญ่ๆ เนื่องจากปัญหาทางเทคนิค ตอนนี้กลับมาใช้งานได้แล้ว แค่มีข้อจำกัดนิดๆ หน่อยๆ เท่านั้น

ข้อจำกัดที่ว่าคือการเลือกใช้ Browser หากใช้ IE ก็จำเป็นต้อง update โปรแกรม Java ให้ทันสมัยเสมอ หากใช้ Chrome ก็ต้องติดตั้งโปรแกรมเสริมเล็กน้อย ซึ่งบรรณารักษ์จะขอนำเสนอการใช้งานผ่าน Chrome

เมื่อสืบค้นจนได้รายการบทความที่ต้องการแล้ว ให้คลิกที่คำสั่ง download ที่อยู่ด้านบน (รูปที่ 1) ระบบจะขึ้นหน้าต่างใหม่เพื่อให้เราติดตั้งโปรแกรม Scopus Document Download Manager ให้คลิก Added to Chrome (รูปที่ 2) เมื่อติดตั้งแล้วก็จะสามารถใช้งานได้ หรือมิเช่นนั้นให้ refresh ระบบสักหนึ่งครั้งก่อนใช้งาน เท่านี้เราก็จะสามารถ download บทความจาก Scopus ได้ครั้งละหลายรายการ แต่ไม่เกิน 25 รายการ

บรรณารักษ์ชวนรู้: ธรรมเนียมการเก็บรักษาพระบรมอัฐิ

ธรรมเนียมการเก็บพระบรมอัฐิในสมัยกรุงศรีอยุธยา สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงอธิบายไว้ว่า  “…ชั้นเดิมผู้มีบรรดาศักดิ์สูงเช่นพระเจ้าแผ่นดิน เมื่อทำฌาปนกิจที่ใด เขาทำพระเจดีย์ลงที่ฌาปนกิจนั้นครอบทั้งอัฐิและอังคารธาตุ ต่อมาเปลี่ยนเป็นเก็บอัฐิธาตุในพระเจดีย์…”

สมัยกรุงศรีอยุธยาตอนปลายพบหลักฐานว่ามีการเก็บรักษาพระบรมอัฐิ โดยบรรจุไว้ท้ายจระนำของพระวิหารหลวงวัดพระศรีสรรเพชญ์ แต่มิได้ทำทุกรัชกาลด้วยเหตุผลที่แตกต่างกันไป

สมัยกรุงรัตนโกสินทร์มีการเปลี่ยนแปลงธรรมเนียมดังกล่าว กล่าวคือเมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช เสด็จขึ้นผ่านพิภพปราบดาภิเษกเป็นปฐมกษัตริย์แห่งราชวงศ์จักรีแล้ว แต่ยังมิได้ทรงกระทำการถวายพระเพลิงพระบรมศพสมเด็จพระบรมราชชนก เนื่องจากยังทรงติดราชการสงครามในการกอบกู้เอกราชสร้างความเป็นปึกแผ่น จนเมื่อได้ทรงสร้างราชธานีขึ้นใหม่และบ้านเมืองสงบเรียบร้อยดีแล้ว จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระเมรุมาศ ถวายพระเพลิงพระบรมศพสมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก หลังจากนั้นทรงมีพระราชดำริถึงพระบรมอัฐินั้นว่า หากอัญเชิญไปประดิษฐานที่พระวิหารหลวงหรือพระเจดีย์ตามโบราณราชประเพณี แม้จะเป็นพระเกียรติยศ แต่กรุงรัตนโกสินทรืเพิ่งสถาปนาขึ้นใหม่ หากข้าศึกรุกรานจนไม่สามารถรักษาพระนครได้ ก็จะไม่มีพระบรมอัฐิไว้บูชา จึงอัญเชิญพระบรมอัฐิไปประดิษฐานในหมู่พระมหามณเฑียร ในรัชกาลต่อมาจึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้อัญเชิญพระบรมอัฐิสมเด็จพระบรมราชบุพการีไปประดิษฐานยังหอพระธาตุมณเฑียรสืบเนื่องมา

บรรณารักษ์ชวนรู้: ๑๙ ตุลาคม วันเทคโนโลยีของไทย

พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงเป็นพระมหากษัตริย์ผู้เปี่ยมไปด้วยพระอัจฉริยภาพและพระปรีชาสามารถด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี พระองค์ทรงเล็งเห็นว่าการพัฒนาประเทศและการช่วยเหลือราษฎรของพระองค์ให้พอมีพอกินนั้น จะต้องอาศัยความรู้และวิทยาการสมัยใหม่เข้ามาช่วย พระองค์ทรงเน้นถึงการนำประโยชน์จากวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี และนวัตกรรม มาใช้ในพระราชกรณียกิจเกี่ยวกับการพัฒนาประเทศให้รอดพ้นจากภาวะวิกฤติ ประชาชนทุกหมู่เหล่าสามารถดำรงชีวิตได้อย่างมั่นคง ภายใต้กระแสการเปลี่ยนแปลงของโลก

บรรณารักษ์ชวนรู้: พระเมรุ-พระเมรุมาศ

พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔ ให้คำจำกัดความของ “เมรุ” [เมน, เม-รุ] ว่า ชื่อภูเขากลางจักรวาล มียอดเป็นที่ตั้งแห่งเมืองสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ซึ่งพระอินทร์อยู่; ที่เผาศพ เดิมผูกหุ่นทำเป็นภูเขาเลียนแบบเขาพระสุเมรุซึ่งตั้งที่เผาขึ้นบนนั้น ของหลวงทำเป็นเรือนโถง เครื่องยอดหรือมณฑปครอบที่เผา เรียกว่า พระเมรุ, ต่อมาเรียกที่เผาศพทั่วไปทั้งมียอดและไม่มียอดว่า เมรุ

“เมรุมาศ” [เมรุมาด] สิ่งปลูกสร้างโดยขนบนิยมแบบไทย มีลักษณะเป็นเครื่องยอดขนาดใหญ่ สูง สำหรับประดิษฐานพระบรมศพ ภายในมีพระเมรุทองซึ่งมีรูปทรงอย่างบุษบกขนาดเล็ก เป็นที่ประดิษฐานพระโกศทรงพระบรมศพสำหรับถวายพระเพลิง ราชาศัพท์ใช้ว่า พระเมรุมาศ

ที่มาภาพ : เว็บไซต์ กลุ่มเผยแพร่และประชาสัมพันธ์ กรมศิลปากร

“เมรุ” ในทัศนะของสมเด็จเจ้าฟ้า กรมพระยานริศรานุวัติวงศ์ ทรงวินิจฉัยว่า “เมรุ เห็นจะได้ชื่อมา ปลูกปราสาทอันสูงใหญ่ท่ามกลางปลูกปราสาทน้อยขึ้นตามมุมทุกทิศมีโขลนทวาร (โคปุระ) ชักระเบียงเชื่อมถึงกัน ปักราชวัตล้อมเปนชั้นๆ มีลักษณะดุจเขาพระสุเมรุตั้งอยู่ท่ามกลางมีสัตตบริพันธุ์ล้อม จึงเรียกว่า พระเมรุ ทีหลังทำย่อลง แม้ไม่มีอะไรล้อม เหลือแต่ยอดแหลมๆ ก็คงเรียก เมรุ” (สาส์นสมเด็จ ฉบับลงวันที่ ๓ มีนาคม ๒๔๗๖)

บรรณารักษ์ชวนรู้: แต่งกายไปงานศพ

ธรรมเนียมปฏิบัติยามไปงานศพของชาวไทยก็เป็นเช่นดังธรรมเนียมสากล คือแต่งกายด้วยชุดสีดำหรือขาว แต่ในสมัยก่อน ชาวไทยมีกุศโลบายแยบคายกว่านั้น ด้วยการจำแนกความเชื่อมโยงกับผู้วายชนม์ด้วยสีของเครื่องแต่งกาย

ประชาชนแต่งขาวไว้ทุกข์ในงานพระบรมศพ รัชกาลที่ ๕
(ภาพจากหนังสือ ธรรมเนียมพระบรมศพและพระศพเจ้านาย)

สีของเครื่องแต่งกายในงานศพของคนไทยสมัยโบราณกำหนดไว้สามสี คือ ดำ ขาว ม่วงแก่หรือน้ำเงินแก่ แบ่งเป็น