เมื่อวันที่ ๗ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๖๓ บรรณารักษ์เข้าร่วมกิจกรรมเสวนาในโครงการสัมมนาเครือข่ายจดหมายเหตุและพิพิธภัณฑ์มหาวิทยาลัยมหิดล ประจำปี ๒๕๖๓ ช่วงหนึ่งท่านวิทยากรคือ อาจารย์จุฑาทิพย์ อังศุสิงห์ ผู้อำนวยการสำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ ได้เล่าถึงฟิล์มกระจกและเชิญชวนให้ไปเยี่ยมชมนิทรรศการ ฟิล์มกระจก : เรื่องราวเหนือกาลเวลา ณ หอศิลปกรุงเทพฯ ซึ่งบรรณารักษ์ได้ไปชมมาแล้ว จึงขอยกมือสนับสนุนและเชิญท่านที่สนใจไปชมกันอีกแรงหนึ่ง
ประเทศไทยเริ่มมีการถ่ายภาพครั้งแรกในสมัยรัชกาลที่ ๓ แน่นอนว่าเข้ามาพร้อมกับชาวต่างชาติ ในสมัยนั้นยังไม่มีฟิล์มถ่ายภาพอย่างที่เราคุ้นเคย วัสดุที่ใช้บันทึกภาพเป็นแผ่นโลหะเคลือบสารเคมี และต่อมาก็พัฒนาเป็นแผ่นกระจก ซึ่งก็คือที่มาของนิทรรศการภาพถ่ายฟิล์มกระจกที่ว่านี้ โดยภาพถ่ายส่วนใหญ่ก็จะเป็นภาพจากพระราชสำนักหรือของคหบดีผู้ที่พอจะมีฐานะ
บรรยากาศเสวนา ท่านซ้ายคือ อาจารย์จุฑาทิพย์ อังศุสิงห์
(ภาพจาก หอจดหมายเหตุและพิพิธภัณฑ์ มหาวิทยาลัยมหิดล)
จวบจนรัชสมัยแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ เมื่อกิจการงานด้านจดหมายเหตุและพิพิธภัณฑ์เริ่มเป็นรูปเป็นร่างขึ้น สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงริเริ่มจัดตั้งแผนกจดหมายเหตุและหอรูปขึ้น ทรงรวบรวมฟิล์มกระจกจากแหล่งต่าง ๆ มาไว้ในหอรูป และตกทอดต่อมาจนถึงปัจจุบัน
กระทรวงวัฒนธรรม กรมศิลปากร โดยสำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ ได้ร่วมกับภาคเอกชนจัดนิทรรศการแสดงภาพถ่ายฟิล์มกระจกมาแล้วหลายครั้ง ในปีนี้ (พ.ศ. ๒๕๖๓) ใช้ชื่องานว่า ฟิล์มกระจก : เรื่องราวเหนือกาลเวลา ในครั้งนี้มี ท่านผู้หญิงสิริกิติยา เจนเซน รับหน้าที่ภัณฑารักษ์ คัดเลือกภาพถ่ายที่แสดงให้เห็นถึงความเปลี่ยนแปลงของสยามครั้งอดีตในหลายๆ ด้านโดยเฉพาะเมื่อวัฒนธรรมตะวันตกเริ่มเข้ามาผสมผสานในวิถีชีวิตของชาวสยาม ผู้ชมจะได้ร่วมเดินทางย้อนเวลาไปเมื่อครั้งที่ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จประพาสหัวเมืองต่าง ๆ พร้อมด้วยเหล่าข้าราชบริพาร และพระบรมวงศานุวงศ์ ชมภาพราษฎรตามมาเข้าเฝ้ารอรับเสด็จอย่างใกล้ชิด รวมทั้งภาพสถานีรถไฟหัวลำโพงเมื่อเริ่มสร้าง ภาพชาวต่างชาติที่พำนักในสยาม ฯลฯ ทั้งหมดเป็นภาพที่บันทึกไว้ในช่วงสมัยรัชกาลที่ ๔ ถึง รัชกาลที่ ๗ จำนวน ๑๐๒ ภาพ
ท่านที่สนใจศึกษาเรื่องราวครั้งอดีตของประเทศสยาม บรรณารักษ์แนะนำให้ไปชมกันได้ รับรองว่าท่านจะอิ่มเอมและตื่นเต้นกับภาพถ่ายโบราณที่ไม่เคยเห็นที่ใดมาก่อน ในงานนิทรรศการ ฟิล์มกระจก : เรื่องราวเหนือกาลเวลา ที่หอศิลปวัฒนธรรมแห่งกรุงเทพฯ เปิดให้เข้าชมจนถึงวันที่ ๒๐ กันยายน ๒๕๖๓ เว้นวันจันทร์ ไม่เสียค่าเข้าชม
บรรยากาศภายในงาน
ร้านและโรงแรมที่ตลาดปากน้ำโพ เมืองนครสวรรค์ (พ.ศ. ๒๔๔๙)
ราษฎรเฝ้ารอรับเสด็จ (พ.ศ. ๒๔๔๙)
ถนนเจริญกรุงตัดถนนมหาไชย
เรื่องและภาพถ่ายภายในงานโดย นายอภิชัย อารยะเจริญชัย
หน่วยจดหมายเหตุและพิพิธภัณฑ์ คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล
stanglib