บรรณารักษ์ชวนรู้: ขั้นตอนการขอเลข ISBN

เดี๋ยวนี้การขอ ISBN (เลขมาตรฐานสากลประจำหนังสือ) ง่ายและสะดวกขึ้นกว่าสมัยก่อนมาก หลังจากที่ สำนักหอสมุดแห่งชาติ นำเอาระบบบริการอิเล็กทรอนิกส์มาใช้มากขึ้น ลองมาดูขั้นตอนการขอเลข ISBN จากสำนักหอสมุดแห่งชาติกัน

ก่อนอื่น ต้นฉบับหนังสือควรจะสำเร็จแล้วสักส่วนหนึ่ง อาจจะยังไม่เสร็จสมบูรณ์ก็ได้ รวมถึงข้อมูลต่างๆ ที่จำเป็นต่อกระบวนการผลิตหนังสือ ซึ่งผู้จัดทำจำเป็นต้องเตรียมไว้ให้พร้อม อาทิ ผู้รับผิดชอบการจัดทำ ชื่อผู้แต่งทั้งหมด โรงพิมพ์ ที่อยู่ หน้าสารบัญ หน้าลิขสิทธิ์ ฯลฯ (บางส่วนอาจจะยังไม่เรียบร้อย เช่น หน้าปก หน้าสารบัญ อาจใช้แบบร่างไปก่อนได้ หากไม่แน่ใจสามารถสอบถามเจ้าหน้าทีผ่านทางออนไลน์ได้)

ภาพที่ ๑

เริ่มเข้าใช้บริการ e-service ที่เว็บไซต์ http://www.e-service.nlt.go.th (ภาพที่ ๑) จากนั้นสมัครสมาชิกเพื่อเข้าสู่ระบบ ขั้นตอนไม่ยุ่งยาก แต่จำเป็น้องกรอกข้อมูลให้ครบถ้วน หากเป็นหนังสือของหน่วยงานควรมีบุคลากรท่านใดท่านหนึ่งเป็นผู้รับผิดชอบในการสมัคร เพื่อป้องกันการขอซ้ำซ้อน

บรรณารักษ์ชวนรู้: เครื่องราชกกุธภัณฑ์

กกุธภัณฑ์ หรือ เครื่องราชกกุธภัณฑ์ คือ เครื่องใช้สำหรับพระมหากษัตริย์ แต่มีความสำคัญยิ่งเพราะเป็นเครื่องหมายแห่งความเป็นพระราชาธิบดี จึงเป็นสิ่งที่จะต้องนำขึ้นทูลเกล้าฯ ถวายในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก การถวายเครื่องราชกกุธภัณฑ์ในพระราชพิธีบรมราชาภิเษกเป็นประเพณีสืบเนื่องมาจากลัทธิพราหมณ์ ที่มีพราหมณ์ (พระมหาราชครู) เป็นผู้กล่าวคำถวาย ตามคติความเชื่อว่าพระมหากษัตริย์เป็นสมมุติเทพ เครื่องราชกกุธภัณฑ์จึงล้วนเป็นสัญลักษณ์แห่งเทพทั้งสิ้น ประกอบด้วย

เครื่องเบญจราชกกุธภัณฑ์
ที่มาภาพ สำนักงานเสริมสร้างเอกลักษณ์ของชาติ. (๒๕๕๔). ราชาศัพท์. กรุงเทพ : สำนักงาน.

๑. พระมหาเศวตฉัตรหรือพระนพปฎลมหาเศวตฉัตร เป็นฉัตร ๙ ชั้น หุ้มผ้าขาวมีระบาย ๓ ชั้น ขลิบทองแผ่ลวด มียอด พระมหาเศวตฉัตรนี้พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวรับสั่งให้หุ้มด้วยผ้าขาวแทนตาด ถือเป็นเครื่องราชกกุธภัณฑ์ที่สำคัญยิ่งกว่าราชกกุธภัณฑ์อื่น ๆ และในรัชกาลปัจจุบันทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้นำขึ้นถวายที่พระที่นั่งอัฐทิศอุทุมพรหลังจากทรงรับน้ำอภิเษกแล้ว จากนั้น เจ้าหน้าที่สำนักพระราชวังก็เชิญไปปักกางไว้เหนือพระที่นั่งภัทรบิฐ ต่อมา เมื่อเสด็จพระราชดำเนินขึ้นประทับ ณ พระที่นั่งภัทรบิฐ เพื่อทรงรับเครื่องสิริราชกกุธภัณฑ์ จึงไม่ต้องถวายเศวตฉัตรรวมกับเครื่องราชกกุธภัณฑ์อื่นอีก

บรรณารักษ์ชวนรู้: พระราชพิธีบรมราชาภิเษก

พระราชพิธีบรมราชาภิเษกเป็นพระราชพิธีขึ้นครองราชสมบัติของพระมหหากษัตริย์สมัยก่อนเรียกว่า “ราชาภิเษก”สำหรับการขึ้นครองราชสมบัติของพระมหากษัตริย์ตามโบราณราชประเพณีมีลักษณะ  ๕ ประการ คือ

๑. อินทราภิเษก คือ พระราชพิธียอยกพระเจ้าแผ่นดินดุจพระอินทร์ ผู้เป็นจักรพรรดิราชแห่งสวรรค์ มีปรากฎในมณเฑียรบาลสมัยอยุธยาตอนต้น เมื่อสมเด็จจอมอมรินทราธิราช (พระอินทร์) นำเครื่องปัญจกกุธภัณฑ์ทั้งห้ามาถวายพร้อมด้วยพระพิชัยราชรถและฉัตรทิพยโอภาส หรือถือเสมือนว่าพระอินทร์ทรงสถาปนาให้เป็นพระมหากษัตริย์

๒. โภคาภิเษก คือ การขึ้นเป็นพระมหากษัตริย์ของผู้มีชาติตระกูลพราหมณ์ที่บริบูรณ์ด้วยโภไคยไอศุริยสมบัติ หรือเป็นชาติตระกูลมหาเศรษฐี มียศบริวารและทรัพย์สมบัติอันรุ่งเรือง สามารถปกครองอาณาประชาราษฎร์ทั้งหลายให้มีความผาสุกได้

๓. ปราบดาภิเษก คือ การใช้อำนาจรบพุ่งหักหาญจนมีชัยชนะเหนือข้าศึกศัตรู  สามารถสร้างความเป็นปึกแผ่นมั่นคงให้แก่ชาติและอาณาประชาราษฎร์ทั้งหลายได้

๔. ราชาภิเษก คือ การขึ้นเป็นพระมหากษัตริย์จากการสืบราชสันตติวงศ์ตามราชประเพณี

๕. อุภิเษก คือ การขึ้นเป็นพระมหากษัตริย์จากการมงคลวิวาหะอุภิเษก (แต่งงาน) โดยสมเด็จพระบิดามารดาของสองฝ่ายที่มีชาติตระกูลเสมอกันนำพระโอรสและพระธิดามาแต่งงานกัน  แล้วให้ขึ้นปกครองบ้านเมือง

ตามตำราโบราณได้กำหนดเครื่องสำหรับราชาภิเษกไว้ ๕ ประการ คือ พระมหามงกุฎ  พระภูษา  ผ้ารัตกัมพล พระขรรค์ พระเศวตฉัตร และเกือกทองประดับแก้วฉลองพระบาท ซึ่งต่อมามีการดัดแปลงให้เหมาะสมตามกาลสมัยเรียกว่า  “เครื่องเบญจราชกกุธภัณฑ์” ได้แก่  พระมหาพิชัยมงกุฎ  พระแสงขรรค์ชัยศรี พระแส้จามรี ธารพระกร  และฉลองพระบาทเชิงงอน

เรียบเรียงจาก
สมหมาย จันทร์เรือง. (๒๕๔๘). พระราชพิธีบรมราชาภิเษก. ใน วารสารไทย. ๒๖(๙๕) : ๕๐-๕๓.

บรรณารักษ์ชวนรู้: รีวิว ฐานข้อมูล Thai Digital Collection (TDC)

ฐานข้อมูล Thai Digital Collection (TDC) เป็นฐานข้อมูลที่ให้บริการเอกสารฉบับเต็มในรูปแบบอิเล็กทรอนิกส์ ประกอบด้วยวิทยานิพนธ์ รายงานวิจัย บทความวิชาการ ข่าว ฯลฯ จากห้องสมุดมหาวิทยาลัยและหน่วยงานต่างๆ ในประเทศ ภายใต้ เครือข่ายความร่วมมือพัฒนาห้องสมุดสถาบันอุดมศึกษา (ThaiLis) ของ สกอ.

(รูปที่ ๑)

ช่วงปลายปี ๒๕๖๑ มีการปรับเปลี่ยนรูปแบบ (Template) ของฐานข้อมูลให้ดูทันสมัยและใช้งานง่ายยิ่งขึ้น (รูปที่ ๑) วิธีการสืบค้นเบื้องต้นเพียงแค่กรอกคำค้นลงในช่องสืบค้น หากมีคำค้นมากกว่าหนึ่ง ก็เลือกใช้ Advanced Search (รูปที่ ๒) ซึ่งนอกจากจะเพิ่มคำค้นได้แล้ว ยังสามารถกำหนดขอบเขตการสืบค้นเพิ่มเติมได้ เช่น ปีที่จัดทำเอกสาร ปีที่เผยแพร่ สถาบันที่สร้างผลงาน ประเภทเอกสาร ฯลฯ ซึ่งเป็นรูปแบบเดิม แต่ปรับหน้าตาให้ดูสบายตามากกว่าเดิม

บรรณารักษ์ชวนอ่าน: ชุดประดาน้ำและผีเสื้อ

บรรณารักษ์ชวนอ่าน
ฌ็อง-โดมินิก โบบี้. (๒๕๕๕). ชุดประดาน้ำและผื้เสื้อ. แปลจาก Le scaphandre et le papillon. โดย วัลยา วิวัฒน์ศร. กรุงเทพ : ผีเสื้อ.
Call Number: รส บ919ช 2555

เพื่อนนักอ่านเคยอ่านหนังสือ “ชุดประดาน้ำและผีเสื้อ” บ้างไหม จินตนาการล้นเหลือของผู้เขียนทำให้เราเพลินเพลิดไปกับตัวหนังสือที่ล่องลอยอิสระเหมือนผีเสื้อ หลายท่านคงทราบถึงความพิเศษของหนังสือเล่มนี้ และหลายท่านอาจทราบเมื่ออ่านเรื่องราวของผู้เขียนในหนังสือเล่มนี้ เพราะเขาใช้ตาข้างซ้ายเขียน !

Jean Dominique Bauby เขียนหนังสือเล่มนี้ขึ้นเมื่ออายุ ๔๔ ปี เขาเป็นบรรณาธิการบริหารนิตยสาร ELLE ที่นครปารีส ประเทศฝรั่งเศส หน้าที่การงานของเขาไปได้สวย ชีวิตดูมีความสุขดี เขามีแผนที่จะดัดแปลงวรรณกรรมชิ้นเอก Le Comte de Monte-Cristo ของ Alexandre Dumas ขึ้นมาใหม่ แต่คราวนี้เขาจะเปลี่ยนให้ตัวละครเอกเป็นผู้หญิงแทน (วรรณกรรมชิ้นนี้เคยมีฉบับแปลภาษาไทยเมื่อหลายปีมาแล้ว โดย คุณพิชญ์ มกรพันธุ์ ในต่างประเทศเคยถูกนำมาสร้างเป็นภาพยนตร์และละครหลายครั้ง)

วันที่ ๘ ธันวาคม ๑๙๙๕ เป็นวันหนึ่งซึ่งดูเหมือนจะเป็นปกติทั่วไป เขาขับรถไปรับลูกชายเพื่อไปดูละคร แต่จู่ๆ ก็เกิดอาการวิงเวียน ตาพร่า จนต้องจอดรถข้างทาง และหมดสติ

บรรณารักษ์ชวนดู: หนังสือของพ่อ

ประมาณ ๔-๕ ปีที่ผ่านมา เมื่อใกล้ถึงวันที่ ๕ ธันวาคม ห้องสมุดสตางค์ มงคลสุข และหน่วยจดหมายเหตุและพิพิธภัณฑ์ จะจัดนิทรรศการเล็กๆ เพื่อเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร รัชกาลที่ ๙ โดยนำสิ่งพิมพ์ต่างๆ ที่มีในห้องสมุดที่เนื้อหาเกี่ยวกับพระองค์ท่านมาจัดแสดง ซึ่งทุกครั้งจะมีผู้ใช้ห้องสมุดแวะเวียนมาชมไม่ขาดสาย

ห้องสมุดสตางค์ มงคลสุข แม้จะเป็นห้องสมุดเฉพาะทาง คือให้บริการสารสนเทศด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีเป็นสำคัญ แต่ก็มีคอลเลคชันสิ่งพิมพ์ด้านอื่นๆ ด้วย โดยเฉพาะคอลเลคชันของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ฯ และพระบรมวงศานุวงศ์ เมื่อถึงช่วงเทศกาลสำคัญ มักจะมีผู้ใช้บริการทั้งจากคณะวิทยาศาสตร์หรือบุคคลทั่วไป มาหยิบยืมหรือทำสำเนาข้อมูลอยู่เสมอ หนังสือบางเล่มทรงคุณค่าด้วยความที่มีอายุมากและหายาก หลายท่านจึงไม่กล้าหยิบใช้ ต้องมาสอบถามจากบรรณารักษ์อยู่หลายหน

ภายหลังช่วงเวลาแห่งความอาดูรของชาวไทยทั้งประเทศ เมื่อ พ.ศ. ๒๕๕๙ ห้องสมุดสตางค์ มงคลสุข จึงรวบรวมสิ่งพิมพ์ของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร อย่างจริงจัง รวมถึงพระบรมวงศานุวงศ์พระองค์อื่น โดยหวังว่าจะเป็นแหล่งข้อมูลสำหรับผู้ที่สนใจศึกษาค้นคว้าต่อไปในวันข้างหน้า

ในปีนี้ (พ.ศ. ๒๕๖๑) ห้องสมุดยังคงจัดนิทรรศการดังกล่าวเช่นเคย ใช้ชื่อว่า นิทรรศการ “หนังสือของพ่อ” จัดแสดงสิ่งพิมพ์ที่หายากและทรงคุณค่า ในปีนี้มีสิ่งพิมพ์พิเศษมาเพิ่มเติมหลายชุด และยังได้อัญเชิญพระปรมาภิไธยใน พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ซึ่งได้พระราชทานให้แก่ห้องสมุดเมื่อ พ.ศ. ๒๕๑๑ มาจัดแสดงเป็นครั้งแรก โดยจะจัดแสดงตั้งแต่วันที่ ๒๘ พฤศจิกายน ถึงวันที่ ๑๒ ธันวาคม ๒๕๖๑ บริเวณทางเข้าห้องสมุดสตางค์ มงคลสุข ชั้นสอง ตึกฟิสิกส์

บรรณารักษ์ชวนรู้: วิเคราะห์ผลการสืบค้นกับ Web of Science

เดี๋ยวนี้หลายๆ ฐานข้อมูลไม่ได้เพียงแต่ค้นข้อมูลผลงานวิจัยเท่านั้น แต่จะเพิ่มฟังก์ชั่นเพื่อการวิเคราะห์ผลการสืบค้น สำหรับนักวิจัยนำไปใช้ประโยชน์ สำหรับบางฐานข้อมูลก็อาจจะมีฟังก์ชั่นนี้มาแต่เดิม เพียงแต่ปรับปรุงให้ใช้ได้ง่ายขึ้น วิเคราะห์ข้อมูลได้มากขึ้น จนกลายเป็นจุดขายไปเลยก็มี

วันนี้บรรณารักษ์หยิบเอา Web of Science ฐานข้อมูลสำคัญสำหรับนักวิจัยมานำเสนอฟังก์ชั่นการวิเคราะห์ผลการสืบค้นอย่างง่ายๆ ให้ชม เริ่มต้นจากหน้าผลการสืบค้น (รูปที่ 1) เมื่อได้ผลการสืบค้นที่พอใจแล้ว ให้คลิกเลือกที่คำสั่ง Analyze Results ที่มุมบนด้านขวา (ขั้นตอนที่ 1)

บรรณารักษ์ชวนรู้: ลดขนาด PDF File ง่ายนิดเดียว

บ่อยครั้งที่บรรณารักษ์ต้องสแกนเอกสารหรือหนังสือจำนวนมากเพื่อทำเป็น e-book ซึ่งพอรวมเล่มเป็นไฟล์ PDF แล้ว พบว่ามีขนาดที่ใหญ่มากจนใช้งานลำบาก วิธีแก้ไขก็คือต้องปรับค่าความละเอียดในการสแกนให้ต่ำลง แต่ผลที่ตามมาก็คือคุณภาพของเนื้อหาที่อาจจะไม่คมชัด ยังมีอีกวิธีการหนึ่งที่ช่วยลดขนาดไฟล์ PDF ให้น้อยลงได้อย่างสะดวกด้วยโปรแกรม Adobe Acrobat DC

ลองมาทดสอบดูไปพร้อมๆ กัน ตัวอย่างที่บรรณารักษ์นำมาทดสอบคือ หนังสือ 6 ทศวรรษ คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล ต้นฉบับสร้างด้วยโปรแกรม Adobe InDesign หนา 400 หน้า (รวมปก) หน้าสีประมาณ 60 หน้า ภาพประกอบทั้งเล่มเกือบ 200 ภาพ เมื่อรวมเล่มเป็นไฟล์ PDF แล้ว มีขนาด 122 MB ซึ่งค่อนข้างใหญ่มากทีเดียวหากนำขึ้นบนเว็บไซต์ กว่าจะ download จนครบคงใช้เวลาพอสมควร จึงจำเป็นต้องลดขนาดลงให้พอเหมาะ

รูปที่ 1 ไฟล์หนังสือตัวอย่าง