Tag Archives: วัฒนธรรมการอ่าน

กนกพรรณ เหตระกูล. (2555). อ่านเถิดชาวไทย. กรุงเทพ : แพรวสำนักพิมพ์. (206 หน้า) Call No. Z1003 อ623 2555 ในยุคสมัยที่นักวิชาการไทยต่างกังวลว่า คนไทยอ่านหนังสือน้อย ก็มีประเด็นที่เปิดขึ้นมาอีกว่า อ่านน้อยอ่านมากไม่สำคัญว่าอ่านอะไร บ้างก็ว่า อ่านน้อยโอกาสก็น้อยตาม หรืออะไรก็ตามแต่ที่ใครต่อใครพยายามบอกเล่าแนวคิดของตนเกี่ยวกับการอ่านหนังสือ ซึ่งบรรณารักษ์สงสัยว่า ตกลงจุดหมายมันคืออะไรกันแน่ บางท่านมองว่าอ่านอะไรนั้นสำคัญกว่า บ้างก็ว่าปริมาณก็สำคัญไม่ต่างกัน บรรณารักษ์มองว่าปล่อยไปตามธรรมชาติเถอะ ใครอ่านใครก็ได้ของเขาเอง ถ้าการอ่านหนังสือมันต้องถึงขั้นรณรงค์ หรือบังคับขืนใจให้อ่าน (ทั้งที่ไม่อยากอ่าน) มันก็ออกจะเกินไปหน่อย ถ้ามันดีจริงเขาก็อ่านเอง เพียงแค่มันอาจจะยังไม่ถึงเวลาเท่านั้น

แต่ไหนแต่ไรมา บทบาทของผู้หญิงในสังคมไทยหากว่ากันตามจริงนับว่าเป็นรองผู้ชายอยู่มากโข ยิ่งกับเรื่องการศึกษาเล่าเรียนด้วยแล้ว ยากนักที่จะมีโอกาสได้เรียนเขียนอ่านเหมือนผู้ชาย แม้จะเป็นเจ้านายฝ่ายในก็ยังไม่ได้รับโอกาสเท่าใดนัก ประเทศสยามในสมัยแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงเปิดประเทศเพื่อคบค้ากับชาวต่างชาติมากขึ้นเพื่อแสดงให้เห็นว่าประเทศสยามเป็นอารยะ ประชาชนต่างตื่นตัวรับวัฒนธรรมและวิทยาการของชาติตะวันตก รวมถึงค่านิยมในการให้บุตรหลานได้เล่าเรียนหนังสือมากขึ้น พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงสนับสนุนการศึกษาในทุกระดับ โดยเฉพาะพระราชโอรสและพระบรมวงศานุวงศ์ ถึงอย่างนั้นก็ยังติดธรรมเนียมบางประการที่ทำให้สตรีไม่อาจได้รับการศึกษาเทียบเท่าบุรุษ

ยังจำโศกนาฏกรรมจากแผ่นดินไหวและสึนามิครั้งใหญ่ที่ประเทศญี่ปุ่น เมื่อปี 2011 กันได้ไหมครับ เหตุการณ์ครั้งนั้นคร่าชีวิตผู้คนไปมากมาย ทำลายบ้านเรือนและอาคารอีกหลายแห่ง และหนึ่งในจำนวนนั้นคือห้องสมุด ขณะที่ทุกภาคส่วนต่างระดมให้ความช่วยเหลือในสิ่งที่จำเป็นอย่างเต็มที่ ยังมีคนกลุ่มหนึ่งที่ให้ความช่วยเหลือในส่วนเล็กๆ ที่อาจไม่มีใครคาดถึง ส่วนเล็กๆ ที่อาจดูเหมือนไม่จำเป็นในยามนั้น แต่มันก็ช่วยเยียวยาจิตใจของเด็กๆ ได้พอสมควร บรรณารักษ์ไม่แน่ใจว่าหน่วยงานใดเป็นโต้โผหลักในการนี้ แต่ขอน้อมคาราวะจิตใจคนญี่ปุ่นจริงๆ ว่าเข้มแข็งและเอาใจใส่กับเพื่อนร่วมชาติอย่างน่ายกย่อง ที่จังหวัด Iwate มีรถห้องสมุดเคลื่อนที่นำหนังสือไปตามจุดต่างๆ ทั่วเมืองเพื่อให้บริการ เดิมทีประเทศนี้เขาก็มีกิจกรรมแบบนี้เป็นเรื่องปกติ แต่ในยามไม่ปกติเช่นนี้ การได้อ่านหนังสือดีๆ สักเล่มก็อาจช่วยเยียวยาความเจ็บปวดหรือความเครียดไปได้บ้าง โดยเฉพาะกับเด็ก

*ข้อเขียนมีทัศนะส่วนตัวของผู้เขียนด้วย ผลสำรวจการอ่านหนังสือของคนไทย พ.ศ. 2556 คลอดออกมาแล้ว เท่าที่เห็นตามสื่อต่างๆ ส่วนใหญ่จะร่วมกันเฮยกใหญ่ว่าคนไทยอ่านหนังสือเพิ่มขึ้น จากที่ประชดประชันกันมาเนิ่นนานว่าคนไทยอ่านหนังสือกันปีละ 8 บรรทัด ทุกสื่อต่างพากันชื่นชมว่าคนไทยอ่านหนังสือเพิ่มมากขึ้นเป็นเฉลี่ยวันละ 37 นาที ไม่รู้จะร่วมชื่นชมกันดีไหมนะครับ กับตัวเลขที่ไม่รู้ว่าจะพาดหัวกันให้ได้อายไปทำไม เอาล่ะ อย่างน้อยมันก็เป็นจุดเริ่มต้นที่ดี

แม้ว่าอเมริกาจะได้ชื่อว่าเป็นดินแดนแห่งโอกาสและความเท่าเทียม แต่ย้อยไปเมื่อร้อยกว่าปีที่แล้ว สังคมอเมริกันยังมีการกีดกันเรื่องสีผิวอยู่ทั่วไป คนผิวสีมักถูกจำกัดสิทธิหลายๆ อย่างที่ไม่เป็นธรรม ขนาดรถโดยสารประจำทางก็ยังกันพื้นที่ด้านหลังสำหรับคนผิวสีนั่งโดยเฉพาะ เพื่อจะได้ไม่มาปะปนกับคนขาว แค่การโดยสารรถสาธารณะยังถูกจำกัดแบบนี้ นับประสาอะไรกับการศึกษาเล่าเรียน คนผิวสีคนไหนที่มีโอกาสได้เรียนหนังสือก็นับว่าโชคดีเอามากๆ เด็กชายคนหนึ่งกำเนิดขึ้นในครอบครัวคนผิวสี พ่อของเขาทำงานในคลับแห่งหนึ่ง ถึงจะไม่มีโอกาสได้เรียนสูงๆ แต่พ่อก็ขยันหาความรู้ด้วยการอ่านหนังสือ ส่วนแม่นั้นค่อนข้างมีความรู้มากกว่าสาวผิวสีทั่วไป โดยเธอเป็นครูสอนหนังสือในโรงเรียนประถม เด็กชายจึงได้รับการถ่ายทอดวิชาความรู้และความขยันจากทั้งสองมาตั้งแต่เด็ก

ประเทศจีนช่วงปลายศตวรรษที่ ๑๙ เข้าสู่ ศตวรรษที่ ๒๐ ทั้งประเทศมีสภาพที่แทบจะไม่แตกต่างกันนั่นคือมีคนจนมากกว่าคนรวย ที่มณฑลหูนานยังมีครอบครัวชาวนาที่ยากจนครอบครัวหนึ่ง แม้จะได้ชื่อว่ายากจนแต่ก็ยังมีฐานะดีกว่าครอบครัวอื่นๆ เพราะอย่างน้อยพวกเขาก็มีที่ดินเป็นของตนเอง ปี ๑๘๙๓ เด็กชายคนหนึ่งได้เกิดขึ้นในครอบครัวนี้ มารดาเอาใจใส่และรักเด็กชายมาก เพราะพี่ชายทั้งสองของเขาต่างเสียชีวิตไปตั้งแต่ยังเล็ก แต่บิดากลับเป็นคนที่เข้มงวดและพยายามให้เจ้าหนูทำงานอย่างหนักตั้งแต่ยังเล็ก ซึ่งเจ้าหนูก็ไม่เคยปริปากบ่น แต่ดูเหมือนว่าทุกสิ่งที่ทำล้วนแต่ยังไม่ถูกใจบิดาเลย เมื่ออายุแปดขวบเด็กชายได้เข้าเรียนหนังสือ ที่นั่นเขาแสดงความฉลาดเหนือเด็กคนอื่นๆ พอายุได้ ๑๓ ปี บิดาก็บังคับให้เขาลาออกจากโรงเรียนมาช่วยทำนาเนื่องจากไม่เห็นความสำคัญของการเรียนสูงๆ บิดาเคยบอกเขาว่าเป็นแค่ชาวไร่ชาวนาจะเรียนสูงๆ ไปทำไม แค่อ่านออกเขียนได้ก็นับว่าเกินพอแล้ว