ตราสัญลักษณ์มหาวิทยาลัยมหิดล (ปี ๒๕๕๕)

เรื่องของตราสัญลักษณ์ของมหาวิทยาลัยมหิดลนั้น ได้มีการกำหนดรูปแบบอย่างเป็นทางการไว้นานพอสมควร แต่ยังมีนักศึกษาหรือผู้เกี่ยวข้องอยู่หลายท่านที่อาจจะยังไม่ทราบ จึงมักพบว่าสิ่งพิมพ์ต่างๆหรือผลงานของนักศึกษาที่ต้องติดตราสัญลักษณ์นี้ถูกใช้อย่างไม่ถูกต้อง บางคนใช้แบบเก่า บางคนใช้แบบใหม่ ทำให้ไม่เป็นไปในทางเดียวกัน สูญเสียอัตลักษณ์ของมหาวิทยาลัยไปอย่างน่าเสียดาย

ตราสัญลักษณ์มหาวิทยาลัยมหิดลยุคต่างๆ

ฉะนั้นสำหรับท่านที่ยังไม่ทราบ หรือท่านที่อยากจะเก็บข้อมูลไว้ใช้งาน มีช่องทางให้เลือก download ได้ที่

• http://intranet.mahidol/MUCI_Artwork2555/MUCI_open.html
• http://www.mahidol.ac.th/muthai/logo_mu.htm
• http://www.sc.mahidol.ac.th/tha/MU-Logo.htm

ซึ่งนอกจากตราสัญลักษณ์แล้ว ยังมีการระบุข้อมูลสำคัญอื่นๆ ที่จำเป็น เช่น สีที่ใช้ รูปแบบตัวอักษร การจัดวาง ฯลฯ

รูปสลักหินอ่อน Aesculapius อายุราวศตวรรษที่ ๒ จัดแสดงที่ The Musée du Louvre

พอพูดถึงเรื่องตราสัญลักษณ์ของมหาวิทยาลัยแล้วจึงอยากจะเล่าถึงความเป็นมาอย่างสังเขป แต่ก่อนเมื่อสมัยที่ยังเป็น มหาวิทยาลัยแพทยศาสตร์ เรายังใช้ตราสัญลักษณ์เป็นรูปงูพันคบเพลิง อยู่ในวงกลมซ้อนสองวง มีคำว่า “อตฺตานํ อุปมํกเร” และ “มหาวิทยาลัยแพทยศาสตร์” คั่นด้วยลายดอกประจำยาม โดยงูพันคบเพลิงนี้เป็นสัญลักษณ์สากลที่หมายถึงวิชาแพทยศาสตร์ ตำนานเล่าว่านั่นคือ คฑาคาดูซัส (Caduceus) ซึ่งแต่เดิมเป็นของเทพเมอร์คิวรี่ ครั้งหนึ่งเทพเมอร์คิวรี่เห็นงูสองตัวกำลังต่อสู้กันจึงเอาคฑานี้เข้าไปแยก ปรากฏว่างูทั้งสองกลับเลื้อยขึ้นมาพันคฑาโดยหันหัวเข้าหากัน คฑานี้จึงมีความหมายถึงความเป็นมิตร ความเป็นกลาง ไม่แบ่งแยกพวกเราพวกเขา ซึ่งเป็นสิ่งที่ผู้เป็นแพทย์ต้องคำนึงถึงเสมอ (บางตำนานกล่าวว่าเหตุการณ์นี้เกิดขึ้นตอนที่คฑานี้ตกเป็นของเทพอพอลโล)

ต่อมาคฑานี้ถูกเปลี่ยนมือจากเทพเมอร์คิวรี่มาเป็นของเทพอพอลโล และตกเป็นของ เอสคูลาปิอุส (Aesculapius) บุตรของเทพอพอลโลในเวลาต่อมา เอสคูลาปิอุสนั้นได้รับการประสิทธิ์ประสาทวิชาแพทย์จาก ไครอน(อมนุษย์ครึ่งคนครึ่งม้า) เอสคูลาปิอุสเป็นแพทย์ที่เก่งกาจมาก ไม่ว่าโรคร้ายเพียงใดเขาก็สามารถรักษาได้จนถึงกับมีเสียงร่ำลือว่าเขาสามารถชุบชีวิตคนตายได้ด้วยซ้ำ ดังนั้นคฑานี้จึงเป็นสัญลักษณ์ที่หมายถึงวิชาแพทย์ (ต่อมามีการเปลี่ยนแปลงจากคฑาเป็นคบเพลิง แต่บางแห่งยังใช้สัญลักษณ์เป็นรูปคฑาเช่นเดิม และบางแห่งประดับด้วยปีกก็มี)

ตราสัญลักษณ์ในปัจจุบัน

นอกเรื่องไปเสียเยอะ ด้วยเหตุนี้สัญลักษณ์นี้จึงถูกใช้เป็นตราประจำมหาวิทยาลัยแพทยศาสตร์เรื่อยมา และสีประจำมหาวิทยาลัยในสมัยนั้นคือสีแดง จนเมื่อปี ๒๕๑๒ เมื่อมหาวิทยาลัยได้รับพระมหากรุณาธิคุณฯ ให้ใช้พระนาม “มหิดล” เป็นชื่อมหาวิทยาลัย จึงได้มีการขอพระราชทานตราสัญลักษณ์ใหม่ โดยใช้อักษรพระนามาภิไธย “ม” (สมเด็จพระมหิตลาธิเบศ อดุลยเดชวิกรมพระบรมราชชนก) ประดับด้วยพระมหาพิชัยมงกุฎกับตรีศูล ในวงกลมสีน้ำเงิน คั่นด้วยลายดอกประจำยาม ส่วนสีประจำมหาวิทยาลัยนั้นเปลี่ยนเป็นสีน้ำงินเข้ม ซึ่งเป็นสีประจำวันศุกร์อันเป็นวันพระราชสมภพของสมเด็จพระบรมราชชนก ตามพระราชวินิจฉัยของสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี

รายละเอียดปลีกย่อยนั้น ท่านที่สนใจสามารถหาอ่านได้จาก

• ๒๕ ปี แห่งวันพระราชทานนามมหาวิทยาลัยมหิดล
• หนึ่งรอบนักษัตรมหาวิทยาลัยมหิดล พุทธศักราช ๒๕๒๒ ถึง ๒๕๓๔
• เทิดพระนาม มหิดล
• ที่มาแห่งตรามหาวิทยาลัยมหิดล

———————————————————————————————————————————-

อภิชัย อารยะเจริญชัย
หน่วยบริการสารสนเทศอิเล็กทรอนิกส์ และหน่วยจดหมายเหตุและพิพิธภัณฑ์ฯ
ห้องสมุดสตางค์ มงคลสุข คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล